«Ο Ψίθυρος των Παπουτσιών»

Έκθεση για την Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος στο φουαγιέ της Γερμανικής Σχολής Αθηνών από τις 05.02. μέχρι τις 08.03.2024

Στις 3 Ιανουαρίου 1996, ο τότε Πρόεδρος της Ομοσπονδίας της Γερμανίας Ρόμαν Χέρτσογκ καθόρισε την 27η Ιανουαρίου ως Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ναζισμού. Τον Νοέμβρη του 2005, εννιά χρόνια αργότερα, αποφασίστηκε στο Γενικό Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών (Resolution 60/7) ότι η ίδια ημερομηνία θα αποτελέσει και Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος (International Holocaust Remembrance Day).

Με την αφορμή αυτή πραγματοποιείται τη φετινή σχολική χρονιά στον χώρο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών η Έκθεση «Ο Ψίθυρος των Παπουτσιών», για να τιμήσουμε τα 6 εκατομμύρια θύματα αλλά και τους επιζώντες του Ολοκαυτώματος.

Σκοπός της Έκθεσης αυτής είναι να ευαισθητοποιήσει και να προβληματίσει τη μαθητική κοινότητα αλλά και να εμπλουτίσει τις γνώσεις της για το Ολοκαύτωμα. Η θεματική αυτή προσεγγίζεται με πληροφορίες, οι οποίες βρίσκονται σε είκοσι συνολικά σημεία, συνοδευόμενες και από ιστορικές φωτογραφίες και μαρτυρίες επιζώντων. Η Έκθεση καταγράφει τις διάφορες φάσεις καταδίωξης Εβραίων πολιτών από τη ναζιστική κυβέρνηση και τεκμηριώνει τον κοινωνικό αποκλεισμό που βίωσαν, την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, καθώς και τη συστηματική εξόντωση εβραϊκών κοινοτήτων σε όλη την Ευρώπη, λόγω των μαζικών δολοφονιών στα κέντρα εξόντωσης. Το Άουσβιτς-Μπίρκεναου, η Τρεμπλίνκα κ.α. συμβολίζουν τη γενοκτονία των Εβραίων πανευρωπαϊκώς.

Σημαντικό σύμβολο αποτελούν, επίσης, τα παπούτσια και οι βαλίτσες που «κουβαλούν» τις μνήμες και τα βιώματα επιζώντων της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα και τις «μεταφέρουν» στο παρόν, αλλά και στο μέλλον. Οι μαρτυρίες αυτές βρίσκονται στο ψηφιακό αρχείο του ερευνητικού προγράμματος «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα» («Erinnerungen an die Okkupation in Griechenland»), το οποίο δημιουργήθηκε από το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (Freie Universität Berlin) και εξηγούν την καταδίωξη, την εκδίωξη, την φυγή, την καταναγκαστική εργασία, τις απελάσεις και τη φρικτή καθημερινότητα και τα εγκλήματα των Ναζί στα κέντρα εξόντωσης, αλλά και το θάρρος κάποιων συμπολιτών που έσωσαν ζωές με γενναιότητα και ανιδιοτέλεια. Μια ιδιαίτερη θεματική είναι η «Καταπάτηση των Δικαιωμάτων» με αμέτρητες αντι-εβραϊκές διατάξεις και νόμους, καθώς και οι επιπτώσεις τους στις ζωές των Εβραίων της Γερμανίας και της -υπό γερμανική κατοχή- Ευρώπης. Μαθητές και μαθήτριες λαμβάνουν κατά αυτόν τον τρόπο ερεθίσματα και παρακινούνται σε συζητήσεις σχετικές με την βασική σημασία και τις συνέπειες των νόμων στην κοινωνία, αποκτώντας μια καινούρια συνείδηση για το πώς οι νόμοι των απολυταρχικών κυβερνήσεων οδηγούν σε διακρίσεις και επιβάλλουν τον κοινωνικό αποκλεισμό συγκεκριμένων ομάδων, αλλά και για το ποια είναι η ευθύνη της πολιτείας σε αυτό. «Πώς είναι η κατάσταση σήμερα;» - η ερώτηση αυτή προσεγγίζει την επικαιρότητα και τους κινδύνους του παγκοσμίως αυξανόμενου αντισημιτισμού, ωθώντας τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναρωτηθούν για το πώς μπορούμε να αναλάβουμε δράση συλλογικά, ώστε να προστατέψουμε τις δημοκρατίες μας. Μια επιπλέον σημασία αποκτά η μνεία των 1,5 εκατομμυρίων δολοφονημένων παιδιών, θυμάτων του Ολοκαυτώματος, για τα οποία δίνει πληροφορίες το δέντρο με τις πεταλούδες. Το «Πρότζεκτ Πεταλούδα» δημιουργήθηκε από το Μουσείο του Ολοκαυτώματος στο Χιούστον (Holocaust Museum Huston) και απευθύνεται στους νέους σε όλο τον κόσμο.

Πρόκειται, λοιπόν, για μια διαδραστική Έκθεση, η οποία προσφέρει την ευκαιρία για αυτόνομη εξερεύνηση με πολλά μέσα και με τη βοήθεια συνοδευτικού διδακτικού υλικού, καθώς και τη δυνατότητα της πρακτικής ανάλυσης των διαφόρων υλικών και αντικειμένων. Επιπλέον, η Έκθεση συμπληρώνεται από μια βιντεοσκοπημένη παρουσίαση στην οποία διηγείται τη βιογραφία της η Ροζίνα Ασέρ-Πάρδο, μια επιζήσασα του Ολοκαυτώματος που συνεργάστηκε με το αρχείο του προγράμματος «Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα».

Η Έκθεση δημιουργήθηκε από τη συνεργασία της ομάδας «Η ΓΣΑ θυμάται» με τον Όμιλο Εργασίας του σκηνικού σχεδιασμού. Καλλιτεχνικά, την επιμελήθηκαν οι μαθητές και οι μαθήτριες της ομάδας σκηνικού σχεδιασμού υπό την καθοδήγηση του κου Χαλάτση. Η ομάδα «Η ΓΣΑ θυμάται» σχεδίασε το περιεχόμενο της Έκθεσης και επέλεξε το φωτογραφικό υλικό και τα κείμενα που παρουσιάζονται.

«Η μνήμη πρέπει να διαφυλάσσεται. Ο ρόλος της είναι να υπενθυμίζει και στις επόμενες γενιές πως πρέπει να επαγρυπνούν. Επομένως, είναι σημαντικό να διαμορφώσουμε σήμερα μια μορφή μνήμης που θα τροφοδοτεί το μέλλον.» Ρόμαν Χέρτσογκ

Η Έκθεση κατά συνέπεια αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά στην ανάπτυξη μιας ζωντανής κουλτούρας ανάμνησης από και για μαθητές και μαθήτριες. Σκοπός της είναι η ευαισθητοποίηση μαθητών και μαθητριών για ιστορικές αλλά και επίκαιρες μορφές του κοινωνικού και κρατικού αντισημιτισμού, της φυλετικής διάκρισης και του αποκλεισμού στην καθημερινότητά μας, ώστε να δημιουργήσουν μια διαρκή συνείδηση για τη δημοκρατία, την ανεκτικότητα και την αλληλεγγύη με τις αδικημένες και υποβαθμισμένες κοινωνικές ομάδες.